O Novoj godini, kićenju jelki i Deda Mrazu

Evanđelje po Luki (2:21) prenosi da je Isus bio obrezan osmog dana po rođenju. Hrišćani veruju da je Isusov prepucij, obrezana kožica, jedini autentični Isusov predmet sačuvan do dana današnjeg. Brojne crkve tvrde da poseduju svetu kožicu, a Isusovo obrezivanje i danas slave crkve širom sveta. Smatra se da crkva u Calcati, 47 kilometara od Rima, čuva autentični sveti prepucij još od 1557. godine. Crkva u Calcati obećava deset godina oprosta greha hodočasnicima koji obiđu sveti prepucij. Ipak, godine 1983. svećenik je prijavio da je ukradena sveta kožica iz Calcate, ali hodočasnici i danas odlaze u tu crkvu kako bi odali počast svetoj relikviji koja je stolećima tu čuvana. Prema publicisti Davidu Farleyu, postojalo je čak osamnaest različitih svetih kožica u evropskim gradovima. Među njima su i one iz katedrale Le Puy-en-Velay, Santiago de Compostela, grada Antwerpena, Coulumbus u biskupiji Chartres, kao i crkve u Besanconu, Metzu, Hildesheimu, Charrouxu, Conquesu, Langresu i drugde.

Biblijski navodi, kao i crkve koje tvrde da čuvaju svetu kožicu, nesumnjivo upućuju na to da je Isus bio obrezan, što samo potvrđuje utemeljenost hrišćanstva u Abrahamovskoj monoteističkoj tradiciji. U Judaizmu i Islamu zadržalo se obrezivanje muške dece. U Judaizmu je ono obavezno, dok je u Islamu to takođe važan deo tradicije, ali ne i obavezan. Iako su se islamski učenjaci razišli po tom pitanju, najviše je mišljenja koja potvrđuju neobaveznost obrezivanja, ali ističu da je to preporučljiv akt, kako zbog sleđenja Poslanikove tradicije kao i zbog higijenskih razloga.

U hrišćanstvu je stvar drugačija. Naime, samo su neke hrišćanske zajednice u Africi zadržale obrezivanje muške dece, dok je u zapadnoevropskoj tradiciji obrezivanje veoma rano ukinuto. Većina hrišćana na našim prostorima smatra obrezivanje, pre svega muslimana, ekvivalentom krštenju, što nema nikakvog uporišta s obzirom na naredbodavnost jednog i drugog čina. Zanimljivo je da su neki zarobljenici tokom poslednje agresije na Bosnu i Hercegovinu ponekad dokazivali svoje prisustvo islamu ili hrišćanstvo tako što su morali, umesto lične karte, pokazati neprijatelju svoj spolni organ. Ako bi se ustanovilo da su obrezani, kao što je to bio i Isus Krist, mogli su biti ubijeni od onih koji su tvrdili da su Isusovi sledbenici. Takođe, često se pejorativno muslimani na Balkanu nazivaju “obrezancima”, dok oni koji ih nazivaju na taj način u novogodišnjoj noći proslavljaju obrezivanje svog gospoda – Isusa Krista.

PAGANSKI OBIČAJ KIĆENJA JELKE

Kićenje jelke i lik Deda Mraza danas su neizostavni deo božićne i novogodišnje atmosfere. Različiti kulturološki kodovi oblikovali su sliku ovih fenomena kakvu poznajemo danas. Prema etnološkim spisima, reč je o rimskom paganskom običaju. Rimljani su vjerovali da u jelama borave duhovi šuma, te su ih darivali upravo na novogodišnju noć. Uveli su i običaj seče mladih jelki i donošenja zimzelenog drveća u kuće, što je služilo kao podsetnik da će zima proći i da će ponovo nastupiti proletni period buđenja prirode. Rimski mozaici u današnjem Tunisu prikazuju trijumfalni povratak grčkog boga vina i muške plodnosti Dionisa, koji nosi grančicu zimzelenog stabla.

Vikinzi u Skandinaviji smatrali su zimzelene biljke specijalnim rastinjem boga Baldera. Na severnoj hemisferi najkraći dan u godini (21. ili 22. decembar) praćen je vjerovanjem da zima dolazi svake godine zbog toga što se Sunce, tj. bog, razboli ili umori. Najkraći dan slavljen je kao posljednji dan bolesti Sunca i predstavlja početak njegovog ozdravljenja. Zelene grančice zimzelenog rastinja donošene su u domove kako bi označile ponovo izrastanje biljaka, onda kada bog potpuno ozdravi.

Drevni Egipćani obožavali su boga sunca Ra, koji se na dan zimskog solsticija, prema njihovom verovanju, oporavljao od bolesti, pa su u njegovu čast domovi bili ispunjeni zelenim lišćem palme koja simbolizira pobjedu života nad smrću. Keltski Druidi također su ukrašavali hramove zimzelenim lišćem koje je, po njihovom verovanju, predstavljalo simbol večnog života.

Prvi dokazi o kićenju jelke u hrišćanskoj anglosaksonskoj tradiciji potječu iz 11. stoljeća. U Nemačkoj se za Božić kitila jelka crvenim jabukama i svećama koje su simbolizirale večnu Isusovu svetlost. Ovaj ritual s vremenom se proširio Evropom, a u 17. stoleću i na tlu Amerike zahvaljujući nemačkim doseljenicima. U Engleskoj je prvu jelku okitio princ Albert 1841. godine, a krajem 19. i početkom 20. stoeća ovaj običaj proširio se i u kulturama koje nisu bile hrišćanske. Tako, na primer, u Bosni i Hercegovini imamo slučajeve kićenja jelke na čijem se vrhu, uz zvijezdu karakterističnu za hrišćansku simboliku, nalazi i polumesec koji upisuje sasvim nova značenja u taj paganski običaj.

DEDA MRAZ ZAUZEO ISUSOVO MESTO

Jedan od nezaobilaznih simbola Božića i Nove godine svakako je i Deda Mraz. Od Azije i Afrike do Bliskog istoka, Deda Mraz postao je delom prazničke slike dočeka Nove godine, čak i u onim zemljama koje nisu većinski hrišćanske i u kojima se Božić uopće tradicionalno ne obeležava onako kako se to radi u SAD-u ili u Evropi. Polazna tačka za dekonstrukciju lika Deda Mraza, piše Đermana Šeta u teksu Hladni rat oko Deda Mraza, zasigurno je lik koji je u anglosaksonskoj kulturi poznat po imenu Santa Claus.

“Santa Claus je danas mitski lik koji donosi poklone deci na Božić. Svakog Božića, praznika koji proslavlja rođenje Isusa Krista, Santa Claus donosi deci poklone. Od nekoliko likova koji su se smatrali donosiocima poklona u crkvenim i narodnim tradicijama, Svetog Nikole/Sinterklaasa i britanskog Deda Božićnjaka (Father Christmas) nastao je lik Santa Clausa. Samo ime proizilazi iz Sinterklaas, što je holandski termin za kršćanskog sveca Svetog Nikolu i u SAD ga donose prvi naseljenici koji dolaze iz Holandije. Prema tradiciji, Biskup Nikola je tokom 4. stoleća živio u regiji Mira (današnji Demre) u današnjoj Turskoj. Zbog svoje navike tajnog darivanja i izuzetne darežljivosti prema deci, proglašen je svetim”, piše Šeta, ističući da postoje brojne paralele između Santa Clausa i germanskog boga Odina, jednog od glavnih germanskih božanstava prije njihove kristijanizacije. Smatra se da su, između ostalih običaja, i ovaj običaj germanski narodi zadržali iz svoje ranije tradicije i stopili ga s likom Santa Clausa.

Neki hrišćanski kritičari kažu da je Santa Claus zauzeo Isusovo mesto i postao predmetom obožavanja. “Generalno, od 16. stoleća naovamo, neke protestantske grupe, kao i Jehovini svedoci, protive se obeležavanju Božića smatrajući ga paganskim običajem obeležavanja Saturnalije – zimskog solisticija – koji su narodi što su prihvatali hrišćanstvo stopili s rođenjem Isusa Krista. Svećenik Paul Nedergaard iz Copenhagena 1958. godine izazvao je reakcije nazvavši Santu paganskim patuljkom. Neki kršćani smatraju da su plastične operacije koje su pretvorile Svetog Nikolu u Santa Clausa dovele do stvaranja njegove posvetovljene i komercijalizirane verzije. A jedna je japanska robna kuća nedavno čak postavila kao božićnu dekoraciju Santa Clausa u prirodnoj veličini razapetog na krst”, objašnjava Šeta, navodeći da su sredinom devedesetih stručnjaci iz religijskih studija počeli s analiziranjem ideologija koje se povezuju s kapitalizmom kao jednom novom, svetskom, hegemonskom religijom, koju su neki nazivali “religijom tržišta”.

DEDA MRAZ I ISUS – SIMBOLI DVE KONKURENTSKE RELIGIJE

David Loy u knjizi Religija tržišta (The Religijon of the Market) tvrdi da se tržište može razumijevati kao religija, i “to prva istinski svetska religija koja sve više povezuje celi svet u isti svetonazor i sistem vrednosti čiju versku ulogu predviđamo samo zbog toga što ih neupitno posmatramo kao sekularne”. Profesor Univerziteta u Južnoj Floridi Dell de Chant u knjizi Sveti Santa: Religijska dimenzija potrošačke kulture (The Sacred Santa: Religious Dimensions of Consumer Culture) nudi šematski prikaz te nove religije, fokusirajući se na njene strukturne aspekte kao što su mitovi (Michael Jordan kao primer heroja), božanstva (Santa Claus), rituali (kupovina) i liturgijski kalendar dana u godini koji su u Severnoj Americi rezervirani za kupovinu. Postmoderna potrošačka kultura, prema De Chantu, verska je u samoj svojoj srži. On prati historijsku transformaciju Svetog Nikole od hrišćanskog sveca iz 4. stoleća do postmodernog boga konzumerizma Santa Clausa i navodi da se Isus i Santa Claus mogu najbolje razumeti ne kao verski i sekularni prikaz Božića, već kao simboli dve konkurentske religije.

Hedonističko obeležavanje Nove godine nema nikakvog utemeljenja u autentičnom hrišćanskom nasleđu. Naprotiv, kako je moguće Isusovo obrezivanje slaviti kao najluđu noć uz paganske običaje kićenja jelke i sveprisutnog lika germanskog boga Odina i zaštitnog znaka “Coca‑Cole”? Jedino logika kapitala, koja ne poznaje kategoriju svetosti, može pomiriti Isusov asketski život s hedonizmom paganskih tradicija predstavljajući ih kao komplementarne. Zbog toga se zapitajmo zašto slavimo taj praznik kapitalizma, globalne ideologije zbog koje većina slavljenika i želi tako brzo zaboraviti prošlu godinu!?

 

Preuzeto iz teksta: Nova godina je praznik kojim slavimo Isusovo obrezivanje

Obrada: spasenje.com